Maand van de Ondernemer > Blik op de toekomst
Onverwacht mogen meedelen in een erfenis. Meedelen in de spaarcenten van een oudtante. Of: plotseling eigenaar zijn van een vakantiehuisje in Frankrijk. Het klinkt vaak te leuk om waar te zijn.
Het gebeurt namelijk steeds vaker dat de erfenis schulden bevat. Als erfgenaam moet je hierdoor voorzichtig handelen. Aanvaard je de nalatenschap zuiver, dan word je ook met jouw privé vermogen aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap.
De nieuwe Wet bescherming erfgenamen tegen schulden (wet BETS) zorgt er sinds 1 september 2016 voor dat minder snel wordt aangenomen dat jij als erfgenaam de nalatenschap zuiver hebt aanvaard. Ook zorgt deze nieuwe wet er voor dat erfgenamen na een confrontatie met onverwachte schulden alsnog beneficiair kunnen aanvaarden.
Aanvaarden van de nalatenschap
Je hebt als erfgenaam de keuze om een nalatenschap wel of niet te aanvaarden.
> Bij het wel aanvaarden van de nalatenschap bestaat er de keuze tussen zuiver of beneficiair aanvaarden.
- Aanvaard je als erfgenaam zuiver, dan word je als erfgenaam verantwoordelijk voor zowel de schulden, als bezittingen van de nalatenschap. Let op: door schuldeisers van de nalatenschap kan jij ook in privé worden aangesproken.
- Aanvaard je de erfenis onder het voorrecht van een boedelbeschrijving (beneficiair aanvaarden), dan word je ook aansprakelijk voor alle schulden en bezittingen van de nalatenschap. Een belangrijk verschil met het zuiver aanvaarden van de nalatenschap is dat je met deze variant niet met jouw privé vermogen aansprakelijk wordt indien schulden hoger zijn dan bezittingen. Een zeer verstandige keuze dus.
> Het niet aanvaarden van de nalatenschap wordt ook wel het verwerpen van de nalatenschap genoemd.
Besluit je om de nalatenschap te verwerpen, dan ben je geen erfgenaam meer. Dit kan zowel financiële als emotionele redenen hebben. Verwerp je enkel om financiële redenen, dan kan beneficiair aanvaarden ook een goede oplossing zijn. Mogelijk blijken er in de nalatenschap toch nog onverwachte bezittingen te zijn. Zijn er enkel – zoals je mogelijk voorzag – schulden, dan ben jij daarvoor niet met jouw privé vermogen verantwoordelijk.
Let op, je zult zorgvuldig jouw keuze moeten maken: uitgangspunt is dat deze keuze niet kan worden teruggedraaid! Je hebt drie maanden te tijd om jouw keuze te maken. Deze periode wordt het recht van beraad genoemd. Schuldeisers van de nalatenschap mogen in deze periode niet in actie komen (tenzij de overledene al failliet was op het moment van overlijden).
Hoe maak je deze keuze kenbaar?
Het verwerpen of beneficiair aanvaarden van de nalatenschap kan worden gedaan bij de griffie van de rechtbank behorend bij de laatste woonplaats waar erflater is overleden.
Let op: de keuze wordt niet enkel kenbaar door het doen van deze verklaring. Jouw keuze kan ook worden afgeleid uit jouw handelen. Totdat jij je keuze hebt gemaakt: wees voorzichtig met jouw handelingen ten behoeve van de nalatenschap. Denk hierbij aan het leeghalen van de woning van de erflater of het doen van betalingen vanaf de rekening van de erflater. Hieruit kan worden afgeleid dat jij de nalatenschap zuiver hebt aanvaard.
Onduidelijkheid
Het moge duidelijk zijn dat in de praktijk veel onduidelijkheid was wanneer een erfgenaam zich nou als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt. Soms werd hierdoor te snel aangenomen dat er sprake was van zuivere aanvaarding, zonder dat de erfgenaam daarop bedacht was.
In mei 2015 heeft de hoogste rechter van Nederland, de Hoge Raad, nog moeten bepalen dat het betalen van een etentje van de rekening van erflater, op de dag van overlijden, niet direct tot de conclusie kan leiden dat de erfgenamen geacht worden de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard.
De wetgever heeft aanleiding gezien om meer duidelijkheid te verschaffen wanneer een erfgenaam zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt.
Wet bescherming erfgenamen tegen schulden (wet BETS)
Sinds 1 september 2016 is nu in de wet opgenomen dat de erfgenamen, die nog niet hebben verklaard de nalatenschap beneficiair te aanvaarden, geacht worden de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard door bijvoorbeeld goederen van de nalatenschap te verkopen of te bezwaren, of op andere wijze deze goederen aan het verhaal van de schuldeisers onttrekt.
De bedoeling van de wet is om erfgenamen wel in staat te stellen om de nalatenschap te beheren, zonder dat zij dan direct worden geacht zuiver te hebben aanvaard. Gaan de handelingen van de erfgenamen verder dan het beheer, dan is er dus wel sprake van zuivere aanvaarding.
Een paar voorbeelden:
> het vestigen van een hypotheek op de woning van erflater is wel het onttrekken van de woning aan verhaal van de schuldeisers > wel zuivere aanvaarding.
> het meenemen van een fotoalbum uit de woning van erflater > het fotoalbum is geen verhaalsobject en het meenemen daarvan leidt dus niet tot zuivere aanvaarding.
Alhoewel de wet ten doel heeft om duidelijkheid te verschaffen, zal nog per geval discussie kunnen worden gevoerd of de erfgenamen zich hebben gedragen alsof zij de nalatenschap zuiver hebben aanvaard.
Wil je deze discussie als erfgenaam niet: zorg er dan voor dat je de verklaring van beneficiaire aanvaarding uitbrengt. Ga je vervolgens als erfgenaam aan de slag met de nalatenschap, dan kan aan jou geen verwijt meer worden gemaakt.
Herkansing op beneficiaire aanvaarding bij onverwachte schulden
De nieuwe Wet BETS heeft nog een tweede verandering met zich meegebracht: heb je als erfgenaam zuiver aanvaard en word je geconfronteerd met onverwachte schulden: dan mag je alsnog het verzoek aan de kantonrechter doen om beneficiair te aanvaarden.
Deze uitzondering moet wel heel beperkt worden opgevat, het gaat slechts om uitzonderingssituaties. Het moet gaan om een schuld die je als erfgenaam niet kende, maar ook niet behoorde te kennen. Bovendien moet je binnen drie maanden na ontdekking van het bestaan van deze schuld het verzoek bij de kantonrechter indienen.
Het niet kennen van een schuld wordt niet al te snel aangenomen. Van jou als erfgenaam mag worden verwacht dat jij, voordat jij tot aanvaarding van de nalatenschap overgaat, enig onderzoek doet in de administratie van erflater. Van hypotheekschulden, debetsaldi van de rekening-courant, onbetaalde schulden en belastingschulden wordt de bekendheid verondersteld.
Wat is dan wel een onverwachte schuld? Een onverwachte vordering tot vergoeding van schade uit hoofde van onrechtmatig handelen door erflater tijdens diens leven.
Al met al blijft het gewoonweg verstandig om een nalatenschap beneficiair te aanvaarden. Mocht de nalatenschap een positief saldo hebben, dan deel je hierin mee. Als de schulden hoger zijn dan de baten, dan kan jij als erfgenaam hiervoor niet met jouw privé vermogen worden aangesproken. Dit blijft, met of zonder de Wet BETS, hetzelfde.
